In deze rubriek vindt u de aanwinsten van het documentatiecentrum van Smart en Culture & Démocratie, dat in onze kantoren in Brussel is gevestigd.
De eerste twee Franstalige aanwinsten van 2022 (verschenen in 2021) gaan beiden over commons. Over een “samenleving, waarbij de markt zal onderworpen worden aan het algemeen belang.”
In het Nederlands hebben we vier recent verschenen titels over dit onderwerp (2017-2020), en één uit 2013. Ze worden hieronder gepresenteerd, alsook één in het Engels.
Er is natuurlijk enige overlapping, maar elke auteur benadert het onderwerp vanuit een andere invalshoek: politiek, transitioneel, economisch, historisch …
In Kronik in het Frans vind je nog acht boeken over commons.
Over commons:
(…) “commons” beleven vandaag de dag een enorme opleving. Het gaat niet om een afwijzing van het eigendomsrecht, maar om een nieuwe vorm van delen en verdelen onder verschillende belanghebbenden van de aan het eigendomsrecht verbonden karakteristieken (toegangsrechten, gebruiksrechten en oogstrechten).
Nieuwe commons, die hun oorsprong vinden in zeer oude vormen van “gemeenschappelijke” rechten (toegang tot water, weiden, graanmolens voor dorpsgemeenschappen, enz.), openen aldus nieuwe perspectieven en maken het mogelijk de eigendomsrechten zoals ze tot nu toe werden opgevat en gangbaar waren, radicaal te herzien.
Deze transformatie wordt al op vele gebieden zichtbaar, van vrije software tot creative commons-licenties die toegang tot en delen van artistieke of wetenschappelijke creaties met een zo groot mogelijk aantal mensen mogelijk maken. Van open platforms die het delen van een grote verscheidenheid aan goederen faciliteren tot zelfbeheerde kinderopvangcentra…
Commons staan tegenwoordig voor een van de oplossingen om de crisis betreffende eigendomsideologie en het exclusivisme dat daaraan ten grondslag ligt, af te wenden.
Walter Lotens
Rebelse plekken : over municipalisme en commons (2019)
‘Rebelse plekken’ is een zoektocht naar nieuwe initiatieven die haaks staan op het dominante neoliberale denken. ‘Commons’ en ‘municipalisme’, twee begrippen die dicht bij elkaar aanleunen, behoren tot die mondiale en hoopvolle grondstroom. Op vele plaatsen in de wereld zijn het geen abstracties meer, maar beginnen ze stilaan tot het nieuwe normaal van het dagelijkse leven te behoren. Op rebelse plekken wordt de boeiende kunst van het organiseren van hoop beoefend: met vallen en opstaan rijzen daar de vage contouren van een andere wereld op. Stap voor stap.
https://gompel-svacina.eu/product/rebelse-plekken-over-municipalisme-en-commons/
Guy Standing
Plunder of the Commons : A Manifesto for Sharing Public Wealth (2019)
Guy Standing schetst niet alleen de historische plundering van onze gemeenschappelijke rijkdommen. Belangrijker nog is dat hij laat zien hoe we die rijkdom kunnen terugwinnen om onze meest urgente hedendaagse problemen aan te pakken: economische onzekerheid en ecologische vernietiging. Dit is geschiedenis, analyse en visie op hun best.
https://www.penguin.co.uk/books/308/308407/plunder-of-the-commons/9780141990620.html
Annette Kuhk, Dirk Holemans en Pieter van den Broeck
Op grond van samenwerking. Woningen, voedsel en trage wegen als heruitgevonden commons. (2018)
Bij vragen over gedeeld eigenaarschap of gebruiksrecht beland je bij de commons: culturele en natuurlijke hulpbronnen gebruikt en beheerd door burgers. ‘Op grond van samenwerking’ bundelt bijdragen van diverse Vlaamse experten inzake commons, en vertrekt vanuit het INDIGO-project. Dit boek richt zich tot een brede groep van praktijkmensen die op zoek zijn naar nieuwe, meer solidaire manieren om grond te beheren.
https://www.epo.be/nl/ecologie/3636-op-grond-van-samenwerking-9789462671508.html
Christian Felber Ware Winst (2017)
Felber toont ons een economisch systeem dat ons Ware winst levert, namelijk dat wat écht telt: het welzijn én welbevinden van alle mensen inclusief hun leefomgeving. Hij biedt de concrete stappen aan die hiertoe noodzakelijk zijn – op wettelijk vlak, in het financiële landschap en op ondernemingsniveau, maar ook in onze manier van denken, leven, samenwerken en politiek participeren. Met de “Gemene-Goed-Balans” als centraal werkinstrument laat hij ondernemingen nu al toe hun ethische realisaties om te zetten in een meetbaar balansresultaat, dat ook juridische voordelen moet opleveren.
https://www.vonkuitgevers.nl/ware-winst/
Twee boeken van Michel Bauwens en verschillende co-auteurs over de commons en het peer- to-peer model (P2P)
Onze samenleving steunt op het absurde idee van materiële overvloed en immateriële schaarste. We doen alsof de planeet oneindig is en plegen er dermate roofbouw op dat het overleven van de menselijke soort in gevaar komt. Anderzijds bouwen we via auteursrechten en patenten artificiële muren rond menselijke kennis om sharing en samenwerking zo moeilijk mogelijk te maken.
Het peer-to-peermodel, geïnspireerd door open source zoals Wikipedia, wil die logica omdraaien.
De auteurs(…) zien in nieuwe fenomenen zoals de samenwerkingseconomie, peer-to-peernetwerken, open source, crowdsourcing, fab labs, microfabrieken, de makersbeweging en stadslandbouw een weg naar een postkapitalistische samenleving, waarbij de markt zal onderworpen worden aan het algemeen belang, de commons.
Michel Bauwens en Vasilis Kostakis
Peer-to-Peer : Manifest voor een Commons Transitie (2017)
https://www.oikos.be/peer-to-peer-manifest-voor-een-commons-transitie
Michel Bauwens en Jean Lievens
De wereld redden. Met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving (2013)
https://www.houtekiet.be/nl/artikelpagina/9789089242549/de-wereld-redden
Lees ook het interview met Michel Bauwens wiens residentie als onderzoeker binnen Smart juni 2020 ten einde liep.