Wat hebben Smart, Oxfam en de Kringwinkel gemeen? Het zijn ondernemingen in de sociale economie. Een begrip dat overal ter wereld en zelfs in hetzelfde land een andere invulling krijgt. Het begrip is bijvoorbeeld veel breder in Franstalig België dan in Vlaanderen en dat zie je ook in de cijfers. In 2023 telde de sector in Wallonië 260.000 werknemers in bijna 12.000 ondernemingen, terwijl er in de Vlaamse sociale economie in 2024 om en bij de 30.000 mensen ondersteund en tewerkgesteld werden.
Maar welke specifieke kenmerken delen sociale ondernemingen dan met elkaar?
Sociaal ondernemen: een definitie
De sociale economie bestaat uit ondernemingen die in de eerste plaats het algemeen belang willen dienen en zich niet concentreren op de vergoeding van kapitaal. In de brede definitie die in Wallonië wordt gehanteerd, gaat het vooral om vzw’s, coöperaties en stichtingen. In Vlaanderen is het begrip ‘sociale economie’ dan weer meer gericht op inschakelingsbedrijven.
Sociale ondernemingen worden gekenmerkt door vier principes die we ook terugvinden in de statuten van SmartCoop. Een overzicht.
1. Mens boven winstEen onderneming in de sociale economie heeft niet de ambitie om haar aandeelhouders maximaal te vergoeden. Het hoofddoel is om – boven alles – arbeid naar waarde te schatten door werkers de nodige ondersteuning te bieden. In de statuten van SmartCoop wordt het sociale oogmerk dan ook als volgt geformuleerd: “De activiteiten van de Vennootschap zijn gericht op de individuele socio-economische ontwikkeling van de Vennoten, om hun actie- en arbeidsmogelijkheden in de wereld te versterken, in alle ondernemende en solidaire autonomie. Ze streeft dit doel na met het model van een onderneming gedeeld door alle Vennoten die er werken. De Vennootschap bevordert, zowel op Belgisch als op Europees niveau,
Bij Smart moeten de tools en diensten het werk van de vennoten vereenvoudigen. Het is niet de bedoeling om investeerders te verrijken. 2. Een democratisch bestuurIn de sociale economie hangt de beslissingsbevoegdheid niet samen met de inbreng van kapitaal. Bij coöperaties geldt bijvoorbeeld het principe van één persoon = één stem. Zo worden het algemeen belang en het sociale oogmerk van de onderneming beschermd. In een sociale onderneming wordt ook vaak ingezet op deelname en betrokkenheid. Bij Smart mogen de vennoten stemmen voor de algemene vergadering of zich kandidaat stellen voor de Raad van bestuur. Maar dat niet alleen. Ze kunnen ook deelnemen aan coöperatieve workshops of initiatief nemen om een SmartLab op te zetten. 3. Winst voor iedereenDe opbrengsten van een sociale onderneming worden altijd gebruikt om bij te dragen aan het gezamenlijke project, niet om aandeelhouders te verrijken. De statuten van Smart zijn daar heel duidelijk over: “[…] streven de […] Vennoten geen vermogensvoordeel na. Ze sluiten zich aan bij het principe van de voorrang van de arbeid en van de sociaal nuttige economische activiteit op het kapitaal en op de vergoeding van het kapitaal.” 4. Autonoom beheerSmart is een onafhankelijke coöperatie. Ze werkt samen met privé- en overheidspartners, maar neemt zelf haar strategische beslissingen. De Raad van bestuur bestaat uit personen die verkozen worden door de vennoten en staat garant voor het algemeen belang. Die onafhankelijkheid vertaalt zich ook op financieel vlak. Smart is volledig autonoom. Minder dan 1% van haar algemene budget komt van overheidssubsidies.
|
Engagement dat verder reikt dan de onderneming zelf
Smart is een sociale onderneming. Dat zie je in haar statuten en manier van werken. De coöperatie is ook betrokken bij tal van netwerken en nationale evenementen – meer bepaald via ConcertES, de organisatie die de sociale economie vertegenwoordigt in Franstalig België – en ze is ook internationaal actief. Denk maar aan het Wereldforum voor sociale economie in Bordeaux. Aan Nederlandstalige kant is de notie ‘sociale economie’ in de praktijk meer gelinkt aan inschakelingsbedrijven en werkt Smart meer samen met actoren uit de coöperatieve wereld zoals Febecoop, Cera of Coopkracht.
Als sociale onderneming is Smart actief in diverse netwerken. Op die manier geeft ze een stem aan de vennoten en draagt ze bij aan een economie op mensenmaat. Bovendien kan ze haar ervaringen delen en leren van anderen. Het is ook een manier om de waarden van de sociale economie te verdedigen en meer zichtbaarheid te geven, zowel bij overheden als bij het grote publiek.
Een economie voor iedereen
Telkens als je de tools van Smart gebruikt, je stem uitbrengt voor de algemene vergadering of aan een workshop deelneemt, draag je bij aan een duurzame en eerlijke economie. Je werkt niet zomaar “via Smart”. Samen met 45.000 anderen bouw je mee aan een sociale onderneming!
Meer weten over sociale ondernemingen? |