Vandaag is Smart aanwezig in zeven landen: België (waar het project in 1998 het licht zag) en Frankrijk (sinds 2007), maar ook Spanje, Italië, Duitsland, Oostenrijk en Zweden. Weinig ondernemingen in de sociale economie slagen erin zich te ontwikkelen op een of meerdere continenten.
Van 1998 tot 2008 groeide Smart enorm snel in België. Het succes van die eerste tien jaar zette Smart aan om in 2008 naar Frankrijk uit te zwermen. Vandaag vormen Smart Frankrijk en Smart België een geheel, met gemeenschappelijke directieleden en teams.
In 2020 betekent de internationale ontwikkeling voor Smart België en Smart Frankrijk twee dingen:
- Initiatiefnemers van projecten van buiten Europa nemen contact met ons op om zich op het Smart-model te inspireren. Zo ontstonden er de voorbije jaren initiatieven in Australië, Canada, de Verenigde Staten, Marokko, Finland, Engeland, Chili, Zuid-Korea … Aan hen bieden we begeleiding bij voorafgaande studies en de zoektocht naar financiering;
- In vijf landen (Spanje, Italië, Zweden, Oostenrijk en Duitsland) is Smart stichtende partner van een onderneming in de sociale economie die freelancers helpt om hun activiteit in een veilig kader te ontwikkelen. Deze partners hebben Smart in hun land geïntroduceerd bij de creatieve sector en willen nu andere doelgroepen aantrekken. Het blijft voor die structuren een uitdaging om een goed economisch model te vinden dat rekening houdt met de sociale dimensie van het project.
De geschiedenis van de internationale ontwikkeling van Smart
De internationale ontwikkeling van Smart telt drie belangrijke fases:
De eerste fase, van 2007 tot 2015, wordt gekenmerkt door de opstart en snelle groei van Smart:
Deze periode kenmerkt zich door een zekere vorm van empirisme. Smart doet een beroep op netwerken om ontmoetingen te bevorderen en potentiële initiatiefnemers van projecten in verschillende Europese landen te identificeren.
In Frankrijk begint het avontuur in 2007, waar op verschillende plaatsen tal van partners gevonden worden waardoor het hele land wordt gedekt. Zowel de partners als het Franse project nemen al snel een gevestigde positie in de sociale en solidaire economie in.
Nog voor Smart Frankrijk goed en wel gelanceerd is, ontmoet Smart België vanaf 2010 steeds meer partners en reikt ze middelen aan om voorbereidende studies te voeren in andere Europese landen. Als ondersteuning van die groei stelt Smart vast personeel aan.
In de tweede fase, van 2015 tot 2019, krijgt het internationale netwerk vorm:
Vanaf 2015 is Smart aanwezig in België, Frankrijk, Oostenrijk, Duitsland, Zweden, Hongarije, Nederland, Spanje en Italië.
België en Frankrijk “fusioneren” en zetten nog meer in op gedeelde middelen. In de zeven andere landen ontstaan er verenigingen zonder winstoogmerk of coöperaties, met Smart als bepalende partner op het vlak van financiële inbreng en als ervaringsdeskundige.
Vaak wordt er een kantoor gevestigd in de hoofdstad van het land, behalve in Spanje, waar Smart geleid wordt in samenwerking met een belangrijke coöperatieve groep die al over meerdere sites beschikt.
Nog in de periode 2015-2019 wordt de relatie tussen die partners en Smart België formeler met het oog op een betere afstemming tussen de modellen en de diensten.
De verschillende Smart-vestigingen kennen een forse groei, er ontwikkelt zich een coöperatief leven, diensten worden uitgewerkt en een nieuwe bedrijfsactiviteit krijgt vorm.
Het jaar 2020 luidt de derde fase in, met het oog op meer autonomie voor de internationale partners:
In 2020 worden de economische factoren doorslaggevend. De Smart-kantoren in Nederland en Hongarije worden op non-actief gezet. De twee landen lijken hun publiek (nog) niet gevonden te hebben en we zouden er middelen voor moeten inzetten die we liever gebruiken om een economische balans te bereiken in Spanje, Italië, Zweden, Duitsland en Oostenrijk. Het is dan ook absoluut noodzakelijk dat die vijf Smart-vestigingen tegen eind 2023 een economisch evenwicht bereiken. De Belgische raden van bestuur stemden unaniem voor het voorstel om vanaf 2010 naar de rest van Europa uit te vliegen, op voorwaarde dat het sociale project van Smart niet voor economische efficiëntie zou moeten onderdoen.
Waarom wilde Smart zich buiten België ontwikkelen?
Eerst en vooral was de ontwikkeling buiten België nooit mogelijk geweest zonder het oorspronkelijke succes en de snelle groei van Smart. Andere factoren in verband met de positie van België in Europa of de mobiliteit van de leden, waren ook bepalend.
De belangrijkste reden voor de internationale ontwikkeling van Smart is dat ze streeft naar een sociale verandering als antwoord op behoeften die overal ter wereld dezelfde zijn. Dus waarom zouden we enkel in België blijven?
Smart is een project van sociale innovatie dat de beroepswereld wil hervormen. Als ze het systeem fundamenteel wil veranderen, moet ze zich dus concentreren op Europa, en zelfs de wereld.
Wat betreft de bijdragen en redenen van de internationalisering van Smart onderscheiden we drie bijkomende domeinen:
- Politieke redenen, in lijn met het lobbywerk van Smart:
De internationale activiteit van Smart bewijst dat ze niet zomaar een Belgisch randverschijnsel is, maar wel degelijk een universele oplossing biedt. Smart als Frans-Belgisch project heeft minder uitstraling of betekenis dan als onderneming die zichzelf bewezen heeft in zeven landen, en ook voet aan de grond krijgt in de Verenigde Staten, Australië, Canada, Zuid-Korea enz. Dat spreekt voor zich. Bovendien hebben maar weinig ondernemingen in de sociale economie bewezen dat ze zich kunnen ontwikkelen in verschillende landen of zelfs continenten.
- Operationele en economische redenen:
De leden van Smart zijn heel erg internationaal actief, zoveel is zeker. Door in verschillende landen aanwezig te zijn, kunnen we die mobiliteit nog meer in de hand werken. In Oostenrijk en Duitsland ondersteunen we onze partners daar dan ook voor. Zo organiseren ze speciale helpdesks die vragen over de internationale mobiliteit van de freelancers behandelen.
Het engagement van Smart buiten België kan ook beschouwd worden als geduldige investering in markten die in een nabije toekomst op hun beurt hetzelfde kunnen betekenen voor Smart België.
- Ten slotte biedt de groei over de Belgische grenzen heen de mogelijkheid om nieuwe netwerken op poten te zetten.
Zo geven andere geografische gebieden aanleiding tot nieuwe ideeën, is het mogelijk om met kleinere projecten dingen te testen of uit te proberen … Bovendien biedt de internationale groei van Smart meer ruimte voor onderzoek en ontwikkeling.
Vanuit welke benadering heeft Smart zich buiten België ontwikkeld?
Smart België wilde altijd al een lokaal verankerd project ontwikkelen met partners en initiatiefnemers van projecten binnen hun eigen context en markt, die zich willen inspireren en baseren op het Belgische succes om een gelijkaardige oplossing te ontwikkelen.
Smart biedt dus een antwoord waar ze kan: er is een behoefte die in pakweg Duitsland of Spanje even aanwezig is als in België. De behoefte zelf moet nog concreet vorm krijgen en het beproefde succes van Smart in België is daar vaak een broodnodige stimulans voor.
De Frans-Belgische groep wordt dus gezien als medeoprichter en partner, maar ook als investeerder. Zoals veel sociale ondernemingen wil Smart zich blijven ontwikkelen om een bredere sociale impact te hebben, door een evenwicht te vinden tussen economische stabiliteit en een sociaal project, en zo haar ambitie voor sociale verandering waar te maken.